Mecenas Monika – okiem prawnika odc. 42

„Skończysz 18 lat, to będziesz sam o sobie decydował”- kto z nas choć raz nie usłyszał takich słów od swoich rodziców lub sam nie powiedział tego własnym dzieciom w przypływie emocji? Ukończenie 18 lat jest bowiem ustaloną granicą wejścia w dorosłość w naszym kraju, jednak mało kto wie, że pewne obowiązki i skutki prawne nastąpić mogą jeszcze przed osiągnieciem tego magicznego progu. A jakie zapytacie? Nie byłabym prawnikiem, gdybym nie odpowiedziała „to zależy…”.

Zacznę więc od przepisów prawa cywilnego. Zgodnie bowiem z brzmieniem kodeksu cywilnego (art. 10 ust. 1): „Pełnoletnim jest, kto ukończył lat 18”. A pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności (art. 11). Co do zasady zatem wraz z ukończeniem tego wieku można dopiero uzyskać pełnię praw obywatelskich – np. głosować. Co ciekawe, czasem możliwe jest uzyskanie pełnoletności przed ukończeniem 18 lat. I tak, np.: kobieta, która ukończyła 16 lat może – w szczególnie uzasadnionych wypadkach – za zgodą Sądu rodzinnego, zawrzeć związek małżeński. Przez zawarcie małżeństwa uzyskuje ona pełnoletność i nie traci jej w razie jego unieważnienia. Możliwe jest także nieposiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, pomimo ukończenia 18 lat – tak będzie w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie. Z tego można wysnuć ogólny wniosek, iż małoletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 roku (wyjątek stanowi kobieta, która za zezwoleniem sądu wstąpi w związek małżeński po ukończeniu 16 lat, a przed ukończeniem 18).

Nieletnim natomiast (w rozumieniu przepisów kodeksu karnego) będzie osoba, która w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończyła 17 lat. Dalej idące regulacje znajdziemy ponadto w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, gdyż zgodnie z nią nieletnim może być:

• osoba, która dopuściła się czynu karalnego po ukończeniu 13, a przed ukończeniem 17 lat, ale i
• osoba, w stosunku do której orzeczono środki wychowawcze lub poprawcze (np.: nadzór kuratora, umieszczenie w rodzinie zastępczej, umieszczenie w zakładzie poprawczym), nie dłużej jednak niż do ukończenia przez tą osobę lat 21; w rozumieniu zatem tej ustawy nieletnim może być zatem także osoba, która ukończyła 18 lat; ale także
• osoba, która nie ukończyła 18 lat – jeśli mówimy o postępowaniu dotyczącym zapobieganiu i zwalczaniu demoralizacji.

Młodocianym zaś jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat (art. 115 §10 Kodeksu karnego). Status młodocianego w procesie karnym nie wyklucza rzecz jasna odpowiedzialności karnej, jednak w pewien sposób ją modyfikuje. O tym, jak szczegółowo wygląda ta odpowiedzialność i od jakiego wieku się ją ponosi opowiem Wam w kolejnym wpisie. Liczę jednocześnie, iż będzie on ciekawszy od dzisiejszego, wszak rozumiem, że nikt z nas nie lubi uczenia się definicji i regułek. Niektóre rzeczy trzeba jednak przejść, chociażby po to, aby podczas dyskusji z pociechami, w której padają słowa: „Przecież jestem już dorosły” móc odpowiedzieć: „ale w rozumieniu których przepisów?”. Zatem zachęcam do używania przekazanej wiedzy w praktyce.

Wasza (nie) młodociana

(nie) nieletnia

i (nie) małoletnia

Mecenas Monika

Autorka: Monika Sobczyńska (radca prawny)

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, służy jedynie jako punkt wyjścia i nie stanowi porady prawnej, ani też nie może zostać uznany za świadczenie pomocy prawnej, w tym poradę, opinię prawną, wykładnię prawa lub konsultację prawną w jakiejkolwiek sprawie czy też chęci ich wyrażenia. Zawarte w niniejszej publikacji informacje nie odnoszą się do konkretnego stanu faktycznego.
Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji lub działania należy skonsultować się z radcą prawnym, adwokatem lub specjalistą w danej dziedzinie.