Mecenas Monika – okiem prawnika odc. 27

Mając na uwadze zbliżający się Dzień Wszystkich Świętych oraz Święto Zmarłych poczułam się zobowiązana, aby podzielić się z wami wiedzą w zakresie tzw. „prawa do grobu”. Temat może nieco smutny, ale wart poznania, zwłaszcza w kontekście jego praktycznej przydatności. Tak jak bowiem od napisania testamentu się nie umiera, tak też nie dokonamy żywota zagłębiając się w informacje dotyczące ustalenia miejsca spoczynku po odejściu na tamten świat. Jak bowiem powszechnie wiadomo, na tym świecie po śmierci zostawiamy wszystko – łącznie z ciałem. Chcąc, aby spoczęło ono w konkretnym miejscu powinniśmy zawrzeć odpowiednią umowę z zarządcą cmentarza. W tym rozumieniu prawo do dysponowania grobem ma charakter majątkowy – osoba zawierająca taką umowę decyduje bowiem o tym jak grób będzie wyglądał, gdzie będzie umiejscowiony, ile będzie miał miejsc i kto ma prawo do bycia w nim pochowany.

Należy jednocześnie wskazać, iż po śmierci osoby uprawnionej grób winien posiadać tzw. opiekuna grobu, a więc wspomnianego już dysponenta. Zgodnie z ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych, a często również z regulaminem cmentarza – każdy grób powinien mieć ustalonego opiekuna grobu, który za zgodą wszystkich uprawnionych i po dokonaniu opłat staje się dysponentem grobu. To do niego od tej pory należy załatwianie wszystkich spraw związanych z grobem.

Co jednak, gdy powstanie spór w zakresie tego, kto ma zostać pochowany, a dysponent grobu zmarł? Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych – prawo do pochowania w konkretnie wskazanym grobowcu przysługuje w zastępstwie osoby będącej stroną umowy z zarządcą cmentarza najbliższym krewnym tej osoby, a więc:

• małżonkowi,
• zstępnym (dzieci, wnuki itd.),
• wstępnym (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie),
• krewnym bocznym do 4 stopnia pokrewieństwa (rodzeństwo, siostrzeniec, rodzeństwo rodziców, kuzyn, kuzynka) oraz
• powinowatym w linii prostej do 1 stopnia (teść, teściowa, zięć, synowa).

Z uwagi na fakt, iż ww. ustawa nie wskazuje, komu takie uprawnienie przypada w większym, a komu w mniejszym stopniu, każda z tych osób ma równe prawo decydowania w tym zakresie. Gdy nie ma pomiędzy uprawnionymi zgodności, rozstrzygnąć będzie musiał Sąd. W takim wypadku Sąd będzie kierował się przepisami o dobrach osobistych –  w tym kontekście prawo do grobu jest bowiem naszym dobrem osobistym (jak prawo do prywatności, wolność słowa, godność osobista itp.). Każda z takich spraw badana będzie z uwzględnieniem jej specyfiki – biorąc pod uwagę wolę osoby zmarłej, intensywność więzi uprawnionych itd. Jako przykład można tu wskazać odmowę wdowy do pochowania w dwuosobowym grobie jej syna, gdyż ona sama chciałaby być pochowana z mężem. Rozstrzygnięcie przez Sąd takiego sporu zależeć będzie od okoliczności konkretnej sprawy, a w szczególności charakteru, rodzaju oraz intensywności więzi osobistych osób konkurujących z osobą zmarłą o prawo do pochowania w danym miejscu. Z tych też względów nie da się z góry przesądzić, iż prawo do grobu przysługuje według kolejności wskazanej w ustawie. Każdorazowo konieczne będzie szczegółowe zbadanie sprawy.

Jak widać – tak jak w wielu innych dziedzinach prawa – nie ma prostych i jednoznacznych rozwiązań, zwłaszcza gdy do głosu dochodzą emocje lub, co gorsza, konflikty rodzinne.

Powiało trochę grozą, ale nie martwcie się – w następnym wejściu przygotuję coś weselszego, a tymczasem cytując klasyka : „Nie bierz życia zbyt poważnie i tak nie wyjdziesz z niego z życiem” [2].

Autorka: Monika Sobczyńska (radca prawny)

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, służy jedynie jako punkt wyjścia i nie stanowi porady prawnej, ani też nie może zostać uznany za świadczenie pomocy prawnej, w tym poradę, opinię prawną, wykładnię prawa lub konsultację prawną w jakiejkolwiek sprawie czy też chęci ich wyrażenia. Zawarte w niniejszej publikacji informacje nie odnoszą się do konkretnego stanu faktycznego.
Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji lub działania należy skonsultować się z radcą prawnym, adwokatem lub specjalistą w danej dziedzinie.

[1] Film w reż. Shavn Levy

[2] Kin Hubbard amerykański rysownik komiksów, humorysta 1868 – 1930